Dziś trudno wyobrazić sobie Boże Narodzenie bez kolorowego świątecznego drzewka.
Strojenie choinki to zwyczaj, który pochodzi od ludów germańskich, nie należy jednak do tak starych, jak mogłoby się wydawać; przywędrował do Polski z Niemiec dopiero w XIX wieku. Ponoć już w XV/XVI w. mieszkańcy Alzacji ustawiali w domach całe drzewka iglaste obwieszone naturalnymi ozdobami: jabłkami, ciasteczkami, kolorowymi zabawkami
z papieru. W niektórych krajach (np. w Anglii) zamiast drzewka umieszczano pod sufitem pęk jemioły lub tak zwany wieniec.

U Słowian także istniał zwyczaj przystrajania zimą chaty na Święta zielonymi gałęziami lub uciętym wierzchołkiem jedliny, który zawieszano u sufitu czubkiem do dołu i nazywano „podłaźnicą” lub „sadem”. Dziewczęta i chłopcy – śpiewając wesołe kolędy – ubierali sad, który musiał błyszczeć i kolorowieć. Ponadto na wsiach w Wigilię ustawiano w kątach izby najdorodniejsze snopy zboża, by podkreślić łączność z naturą i zapewnić sobie obfite przyszłoroczne zbiory. Takie praktyki były często krytykowane przez Kościół, który uważał je za pogańskie.

Symbolika świątecznego drzewka

Zawsze zielona choinka to magiczne „drzewo życia” – symbol przetrwania trudnego okresu panowania zimy i złych mocy, niosący nadzieję na wiosenne odrodzenie. Zadomowiwszy się w kręgu kultury chrześcijańskiej kolorowa choinka zaczęła wyrażać nowe treści – stała się symbolem „drzewa poznania dobra i zła”. Oplatające ją strojne łańcuchy symbolizują węża, który namówił Ewę do popełnienia grzechu pierworodnego. Zawieszane – dziś już raczej rzadko – na jej gałązkach jabłka mają przypominać rajskie zakazane owoce, którymi według legendy biblijnej wąż skusił Ewę. Umieszczona na czubku drzewka gwiazda symbolizuje Gwiazdę Betlejemską, która wskazywała drogę Trzem Królom (Mędrcom, Magom), niosącym dary nowonarodzonemu Dzieciątku.

Strojenie choinki obecnie

Z czasem migocąca blaskiem choinka stała się najważniejszym elementem świątecznego wystroju. Nie tylko naszych domów, kościołów, ale także ulic, skwerów, a nawet centrów handlowych (w których skomercjalizowała się i zlaicyzowała). Dziś jest jednym z najpopularniejszych motywów bożonarodzeniowej ikonografii – obecnym między innymi na kartach pocztowych. Kartka z wizerunkiem choinki, choć jednoznacznie kojarzy się ze świętami Bożego Narodzenia, nie wyraża aż tak dosłownie treści religijnych, jak obrazek Stajenki Betlejemskiej. Może być więc z powodzeniem wykorzystywana do przesyłania życzeń świątecznych, zarówno w kontaktach prywatnych, jak i oficjalnych (biznesowych, handlowych itp.), w których wolelibyśmy w jakimś stopniu zachować światopoglądowy dystans. Od paru lat w myśl zasady pars pro toto (część zamiast całości) bożonarodzeniowe drzewko na kartkach pocztowych coraz częściej zastępują same choinkowe bombki, co jeszcze bardziej ów dystans podkreśla, wywołując jednocześnie ciąg prostych skojarzeń: bombki – choinka – święta Bożego Narodzenia. (jp)

Copyright © 2015
Autor tekstu: Jan Praszczałek
Fotografia: autor Fluffymuppet, flickr.com

Przypominamy serdecznie, że kartki świąteczne na Boże Narodzenie zostały już udostępnione w naszym serwisie.